পৰ্ব-১ —কঠিন অন্তৰৰ বিশ্লেষণ আৰু লক্ষণ—
মানুহ কেৱল ভৌতিক জীৱ নহয়। সুন্দৰ শাৰীৰিক ৰূপৰ লগতে সৰ্বশক্তিমান সৃষ্টিকৰ্তাই মানুহক এটা সুন্দৰ কাল্ব বা হৃদয় প্ৰদান কৰিছে। যাৰ জৰিয়তে মানুহে ভালকৈ চিন্তা কৰি জীৱনৰ ভাল বেয়া সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিব পাৰে। মানুহৰ হৃদয়ৰ চিন্তা চৰ্চাৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰ কৰে, শৰীৰৰ আন অংগ প্ৰতংগৰ ভাল বেয়া কামৰ সম্পাদনা ।
এই কাল্ব বা হৃদয়তেই মানুহৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাস বা আক্বীদাহ অৱস্থিত। আৰু আল্লাহে মানুহৰ এই হৃদয়খনকে দেখে। [1] এই কাল্ব বা হৃদয়খন হল পৰিকল্পনাকাৰী আৰু আন অঙ্গ প্ৰতঙ্গবোৰ হল তাৰ কাৰ্যকৰী তথা বাস্তৱায়নকাৰী । অন্তৰ ভাল হ’লে মানুহৰ কামো ভাল হ’ব। [2] অন্তৰ বা মন বেয়া হ’লে কামৰ ওপৰতো গুৰুত্ব নাথাকে, তেতিয়া কামবোৰ হয় জবৰদস্তি আৰু অশুভসূচক।
শৰীৰৰ আন অংশৰ দৰে এই হৃদযন্ত্ৰও ৰোগত আক্ৰান্ত হয়। যদিও মানুহে শৰীৰৰ অন্যান্য ৰোগৰ বিষয়ে জানে, কিন্তু বহুতে হৃদযন্ত্ৰৰ ৰোগৰ বিষয়ে অজ্ঞান। ফলত বেছিভাগ মানুহৰ অন্তৰখন সুস্থ নথকাৰ ফলত কেৱল পাপ কৰ্মই কৰি গৈছে। তেওঁ আল্লাহৰ শাস্তি কথা শুনিও কৰ্ণপাত নকৰে। অন্তৰৰ কঠিনতা, অন্তৰৰ অন্যতম ৰোগ। হৃদয় কঠিন হ’লে আল্লাহৰ শাস্তি আৰু জাহান্নামৰ শাস্তি শুনিও মানুহ নম্ৰ নহয়, সংশোধিত নহয়।
মানৱ জাতিৰ অন্তৰখন যে সময়ে সময়ে কঠোৰ হব পাৰে, কঠোৰতমো হব পাৰে, তাৰে কেইবাটাও সাক্ষী পৱিত্ৰ ক্বুৰআনে প্ৰদান কৰিছে :
১। বানি ইস্ৰায়েলৰ আলোচনাৰ সন্দৰ্ভত আল্লাহে কৈছে- তেতিয়া এই ঘটনাৰ পিছত তোমালোকৰ হৃদয় কঠিন হৈ পৰিল। ই শিলৰ দৰে বা তাতকৈ কঠিন’। [ছূৰা বাকাৰা ২/৭]
২। আন এটি আয়াতত তেওঁ কৈছে: ‘সঁচাকৈয়ে তেওঁলোকৰ হৃদয় কঠিন হৈ পৰিল আৰু চয়তানে তেওঁলোকক তেওঁলোকে কৰা কামবোৰ সুন্দৰ কৰি দেখুৱালে’। [ ছূৰা আনআম ৬/৪৩]
৩। অন্য ঠাইত আল্লাহে কৈছে- ধিক্, যিসকলৰ হৃদয় আল্লাহৰ স্মৃতিত কঠিন হৈ পৰিছে। তেওঁলোক স্পষ্টভাৱে বিপথে পৰিচালিত’। [ছূৰা জুমৰ ৩৯/২২]
৪। এটি হাদিছত আল্লাহে কৈছে, ‘তেওঁলোকৰ ওপৰত বহু সময় পাৰ হৈ গ’ল। সেয়েহে তেওঁলোকৰ হৃদয় কঠিন হৈ পৰিছে। [হাদীছ ৫৭/১৬]
ইয়াৰ ষ্পষ্টকৈ বুজিব পাৰি যে মুছলমানসকলে বৰ্তমান ভুগি থকা ভয়ানক ৰোগসমূহৰ এটি ৰোগ হ’ল ‘অন্তৰ কঠিন’ ৰোগ।
এদিন বিখ্যাত বয়োজ্যেষ্ঠ হজৰত ইব্ৰাহিম ইবনে আধাম (ৰাঃ) বাছৰা চহৰৰ এখন বজাৰৰ কাষেৰে পাৰ হৈ গৈ আছিল। তেওঁৰ চাৰিওফালে মানুহ গোট খাই সুধিলে –
হে আবু ইছহাক! আল্লাহে ক্বুৰআনত কৈছে, মোক মাতিব, মই তোমাৰ আহ্বানৰ উত্তৰ দিম। কিন্তু আমি বহুদিনৰ পৰা নামাজ আদায় কৰি আহিছো, কিন্তু আল্লাহে আমাৰ দুআ কবুল হোৱা নাই।
তেতিয়া হজৰত ইব্ৰাহিম ইবনে আদম (ৰহঃ)এ ক’লে, হে বাছৰাৰ লোকসকল! দহটা ক্ষেত্ৰত আপোনালোকৰ অন্তৰ মৃত (অৰ্থাৎ অন্তৰবোৰ কঠিনতাৰ চৰম সীমাত) —
◼️ মৃত অন্তৰ :
১. আপুনি আল্লাহৰ বিষয়ে জানে, কিন্তু তেওঁৰ প্ৰতি নিজৰ কৰ্তব্য পালন নকৰে।
২. এইটো সঁচা যে আপুনি কোৰআন পঢ়ে, কিন্তু সেই অনুসৰি কাম নকৰে।
৩. আপুনি হজৰত ৰাছুলুল্লাহ (ছঃ)ক ভাল পোৱা বুলি দাবী কৰে, কিন্তু তেওঁৰ চুন্নতক অৱহেলা কৰে।
৪. আপুনি নিজকে চয়তানৰ শত্ৰু বুলি দাবী কৰে, কিন্তু তেওঁৰ পদাংক অনুসৰণ কৰে।
৫. আপোনাৰ জান্নাত লৈ যাবলৈ আগ্ৰহী, কিন্তু তাৰ বাবে কাম নকৰে।
৬. আপুনি জাহান্নামক ভয় কৰে, কিন্তু পাপৰ দ্বাৰা অহৰহ তাৰ ওচৰ চাপি গৈছে।
৭. মৃত্যু অনিবাৰ্য বুলি আপুনি মানি লয়, কিন্তু তাৰ বাবে নিজকে প্ৰস্তুত নকৰে।
৮. আপুনি সদায় আনৰ দোষ বিচাৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু নিজৰ দোষক কেতিয়াও গুৰুত্ব নিদিয়ে।
৯. আল্লাহৰ ৰহমত ভোগ কৰে, কিন্তু তাৰ বাবে আল্লাহৰ কৃতজ্ঞতা প্ৰকাশ নকৰে।
১০. মৃতকৰ মৃতদেহ কবৰ দিয়ে, কিন্তু তাৰ পৰা একো শিক্ষা গ্ৰহণ নকৰে ।
-আবু নুয়াইম, হিলিয়া আল-আউলিয়াঃ ৮/১৫-১৬
◾শৰীৰৰ বিশেষ মাংসৰ টুকুৰা :
আবু আব্দুল্লাহ নোমান বিন বশ্বীৰ (ৰাঃ)ৰ পৰা বৰ্ণিত, তেওঁ কৈছে, মই শুনিছো আল্লাহৰ ৰাছুল ছাঃ ৰ পৰা শুনিছোঁ, তেওঁ কৈছে:
“নিশ্চয় হালাল (বৈধ বিষয়সমূহ) স্পষ্ট আৰু হাৰামো (অবৈধ বিষয়সমূহ) স্পষ্ট। এই দুয়োৰে মাজত কিছু সন্দেহজনক বিষয় আছে আছে, বেছিভাগ মানুহেই সেইবোৰ নাজানে। যিজনে সেই সন্দেহজনক বিষয়ৰ পৰা আতৰি থাকে, তেওঁ নিজৰ ধৰ্ম আৰু সন্মানক ক্ৰুটীমুক্ত ৰাখে, আৰু সন্দেহজনক কৰ্মত লিপ্ত হোৱা ব্যক্তিজনে হাৰামত লিপ্ত হৈছে।
যেনিবা এজন পশুপালক, তাৰ গৰু-ম’হবোৰে সংৰক্ষিত অঞ্চলটোৰ চাৰিওফালে চৰি থাকে। আৰু তাৰ মনত সদায় এক ভয় বিৰাজমান হৈ থাকে, যে কোন সময়ত কোন জন্তুৱে তাত (সংৰক্ষিত এলেকাত) প্ৰৱেশ কৰে। (ইয়াত সংৰক্ষিত এলেকাৰ দ্বাৰা অবৈধ বিষয় বুজাইছে) ।
সাৱধান ! প্ৰতিজন ৰজাৰ এটা সংৰক্ষিত ভূখণ্ড থাকে। আৰু আল্লাহৰ সংৰক্ষিত ঠাই তেওঁৰ হাৰামসমূহ (অবৈধ আৰু নিষেধাজ্ঞা সমূহ) ।
সাৱধান! নিশ্চয় মানুহৰ শৰীৰত মাংসৰ টুকুৰা এটা থাকে, যেতিয়া ই সুস্থ হয় তেতিয়া গোটেই শৰীৰটো সুস্থ থাকে আৰু যেতিয়া ই অসুস্থ হয় তেতিয়া গোটেই শৰীৰটো অসুস্থ হৈ পৰে। জানি লোৱা! এয়া হল অন্তৰ (ক্বাল্ব)।’ (ছহীহ মুছলিম, হাদীছ: ৪১৭৮)
আলোচনা কৰা হাদীছৰ শেষত ৰাছুলুল্লাহ (ছঃ) এ আত্মশুদ্ধিৰ আহ্বান জনায়। আত্মাশুদ্ধ নোহোৱালৈকে মানুহৰ জীৱনৰ কোনো কামেই সুন্দৰ আৰু সুস্থভাৱে পৰিচালিত হ’ব নোৱাৰে। এই কাৰণেই আল্লাহে কৈছে, “যিজনে নিজৰ আত্মাক পবিত্ৰ কৰে, তেওঁ সফল হয়, আৰু যিয়ে নিজৰ আত্মাক কলুষিত কৰে, তেওঁ ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়।”(ছুৰা আছ-শ্বামছ, আয়াত ৮-৯)
◼️ অন্তৰ কঠিন হোৱাৰ লক্ষণ :
১. আল্লাহৰ আজ্ঞা পালন আৰু ভাল কাম কৰাত এলাহ:
মানুহৰ অন্তৰ কঠিন হ’লে ইবাদতত এলাহ আৰম্ভ হব । নামাজ পঢ়া হ’ব কিন্তু মনত আল্লাহৰ প্ৰতি ভয় নাথাকিব। নফল আৰু ছুন্নত নামাজৰ পৰিমাণ হ্ৰাস পাব। মুনাফিকসকলৰ চৰিত্ৰৰ বিষয়ে আল্লাহে কৈছে:
“তেওঁলোকে এলাহেৰে ছালাতলৈ আহে আৰু সংকীৰ্ণ মনেৰে খৰচ কৰে”। [ছূৰা তৌবাহ ৯/৫৪]
আন এটা আয়াতত আল্লাহে কৈছে: ‘যেতিয়া সিহঁতে ছালাতত থিয় হয়, তেতিয়া সিহঁতে অলসভাৱে থিয় হয়’। [ছূৰা নিছা ৪/১৪২]
২. মনত আল্লাহৰ আয়াত আৰু উপদেশৰ কোনো প্ৰভাৱ নপৰে:
যেতিয়া হৃদয় কঠিন হয় তেতিয়া মানুহে ক্বুৰআনৰ আয়াত বিশেষকৈ শাস্তিৰ আয়াত শুনিবলৈ ভয় নকৰে; বৰং ক্বুৰআন পঢ়া আৰু শুনাটো নিজৰ বাবে গধুৰ বুলি অনুভৱ হয়। আল্লাহে কৈছে-
‘গতিকে যিয়ে মোৰ শাস্তিলৈ ভয় কৰে, তেওঁক ক্বুৰআনৰ জৰিয়তে উপদেশ দিয়ক’। [ছূৰা কাফ ৫০/৪৫]
অন্য ঠাইত আল্লাহে মুমিনসকলক প্ৰশংসা কৰি কৈছে: ‘ইমানদাৰ সেইসকল, যাৰ আল্লাহৰ নাম ল’লে হৃদয় কঁপি উঠে। আৰু যেতিয়া তেওঁলোকৰ আগত আল্লাহৰ আয়াত পঢ়া হয় তেতিয়া তেওঁলোকৰ ঈমান বৃদ্ধি পায় আৰু তেওঁলোকে নিজৰ প্ৰতিপালকৰ ওপৰত ভৰসা কৰে। [ছূৰা আনফল ৮/২]
(৩) আল্লাহৰ আযাব-গজব (শাস্তি ) আৰু পৃথিৱীত মানুহৰ মৃত্যুৰ প্ৰতি ভয় নকৰা:
সাধাৰণতে মানুহে নিজৰ আযাব-গজব আৰু আৰু আপোনজনৰ মৃত্যুৰ প্ৰতি ভয় কৰে। কিন্তু কোনোবাই যদি ভয় নকৰে, আৰু ভয় কৰি ভাল কাম নকৰে, বেয়া কাম ত্যাগ নকৰে, তেন্তে বুজিব লাগে যে তাৰ হৃদয় কঠিন হৈ পৰিছে।
আল্লাহে কৈছে: “তেওঁলোকে দেখা নাইনে যে তেওঁলোকে প্ৰতি বছৰে এবাৰ দুবাৰ বিপৰ্যস্ত হৈছে, তথাপিও তেওঁলোকে তৌবাহ নকৰে বা শিক্ষা নলয়। “। [ছূৰা তৌবাহ- ৯/১২৬]
(৪) ইহজগত (দুনিয়া) ৰ প্ৰতি প্ৰেমত বৃদ্ধি পোৱা আৰু পৰজগত (আখিৰত) পাহৰি যোৱা:
জান্নাত হৈছে মুমিনসকলৰ প্ৰকৃত তথা শেষ বাসস্থান। দুনিয়া হল আখিৰাতৰ শস্যক্ষেত্ৰ। যদি কোনোবাই আখিৰাতৰ কথা পাহৰি কেৱল দুনিয়া আৰু পাৰ্থিৱ জগতৰ সা সুবিধা তথা জাকজমকতা লাভৰ পিছত লাগি থাকে, তেন্তে বুজিব লাগে যে তাৰ হৃদয় কঠিন হৈ পৰিছে।
(৫) আল্লাহৰ প্ৰতি সন্মান হ্ৰাস কৰা:
আল্লাহক অসন্মান কৰা বা আল্লাহৰ প্ৰতি সন্মান হ্ৰাস পোৱাৰ অৰ্থ হল, আল্লাহৰ আজ্ঞা আৰু নিষেধাজ্ঞা অমান্য কৰা। গতিকে, যদি কোনোবাই আল্লাহৰ আদেশ পালন নকৰে আৰু নিষেধাজ্ঞাৰ মাজত ডুব গৈ আছে, তেন্তে বুজিব লাগিব যে ব্যক্তিজনৰ হৃদয় কঠিন হৈ পৰিছে।
আগলৈ……